ŞIRNAK
BAROSU

OKULLARDA BAŞLAYACAK SEÇMELİ DERS HAKKIDNA

Tarih: 20.01.2022 | Okunma Sayısı: 2824

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA

Konu : Seçmeli Ders Hakkı.

2022-2023 eğitim-öğretim dönemi için; okullara kayıtlar esnasında Şırnak ili genelinde velilere imzalatılan tutanakların düzenlenmesinde usulsüzlük yapıldığına dair şikâyetler tarafımıza iletilmektedir. Bu konuda hem Bakanlığınızca hem de Şırnak İl Milli Eğitim Müdürlüğünce gerekli incelemelerin yapılması ve konu hakkında, konunun uygulanması hakkında tarafımıza Bilgi Edinme Kanunu gereğince bilgi verilmesi maksadıyla tarafınıza iş bu başvuruyu yapıyoruz.

Vatandaş ya da yabancı uyruklu olma durumu fark etmeksizin Türkiye’de bulunan her çocuk, hem ulusal mevzuattan hem de BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeden kaynaklı yaşama, gelişim, katılım, korunma gibi pek çok temel hakka sahiptirler. Eğitim hakkı da, çocuğun en temel ve en önemli haklarındandır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler başlıklı üçüncü bölümünde “eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi” başlığı ile 42. maddede yer almaktadır. Anayasanın 42. Maddesinde eğitim hakkı: “kimse, eğitim ve öğretim haklarından yoksun bırakılamaz” amir hükmü ile net bir şekilde belirtilmektedir.

Eğitim hakkının belirlendiği ve güvence altına alındığı uluslararası antlaşmalar da eğitim hakkı konusunda temel güvenceler oluşturmaktadır. Bu sözleşmeler Anayasanın 90/5 maddesi gereğince de iç hukuk normudur.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi madde 26:

“Herkesin eğitim hakkı vardır. Eğitim en azından temel eğitim evresinde parasızdır. Yükseköğrenim yeteneklerine göre herkese açık olmalıdır”.
Öğretim insan şahsiyetinin tam gelişmesini ve insan haklarıyla ana hürriyetlerine saygının kuvvetlenmesini hedef almalıdır. Öğretim bütün milletler, ırk ve din grupları arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu teşvik etmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışın idamesi yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.
Ana baba, çocuklarına verilecek eğitim türünü seçmek hakkını öncelikle haizdirler.

BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesinde 28. Maddesi: “Taraf Devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli üzerinde tedricen gerçekleştirilmesi görüşüyle özellikle:

(1) İlköğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler;

(4) Eğitim ve meslek seçimine ilişkin bilgi ve rehberliği bütün çocuklar için elde edilir hale getirirler;”

BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesinde 29. Maddesi: Taraf Devletler çocuk eğitiminin aşağıdaki amaçlara yönelik olmasını kabul ederler:

Çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin mümkün olduğunca geliştirilmesi;
İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Antlaşmasında benimsenen ilkelere saygısının geliştirilmesi;
Çocuğun ana–babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun yaşadığı veya geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklara saygısının geliştirilmesi;
Çocuğun, anlayışı, barış, hoşgörü, cinsler arası eşitlik ve ister etnik, ister ulusal, ister dini gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tüm insanlar arasında dostluk ruhuyla, özgür bir toplumda, yaşantıyı, sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlanması;

Ekonomik, Sosyal Ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme Madde 13:

Bu Sözleşme'ye Taraf Devletler, herkesin eğitim görme hakkına sahip olduğunu kabul ederler. Taraf Devletler, eğitimin, insanın kişiliğinin ve onur duygusunun tam olarak gelişmesine yönelik olacağı ve insan hakları ile temel özgürlüklere saygıyı güçlendireceği hususunda mutabıktırlar. Taraf Devletler, ayrıca, eğitimin, herkesin özgür bir topluma etkin bir şekilde katılmasını sağlayacağı, tüm uluslar ve tüm ırksal, etnik ve dinsel gruplar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu geliştireceği ve Birleşmiş Milletlerin barışın korunmasına yönelik faaliyetlerini güçlendireceği hususlarında mutabıktırlar.
Bu Sözleşme ‘ye Taraf Devletler, bu hakkın tam olarak gerçekleştirilmesi amacı ile aşağıdaki hususları kabul ederler:

İlköğretim herkes için zorunlu ve parasız olacaktır;
Teknik ve mesleki eğitim de dahil olmak üzere, orta öğretimin çeşitli biçimlerinin, her türlü uygun yöntemle ve özellikle parasız eğitimin tedricen yaygınlaştırılması yoluyla herkes için açık ve ulaşılabilir olması sağlanacaktır;
Yüksek öğretimin, özellikle parasız eğitimin tedricen geliştirilmesi yoluyla, kişisel yetenek temelinde herkese eşit derecede açık olması sağlanacaktır;
İlköğretim görmemiş ya da ilköğretimi tamamlamamış olanlar için temel eğitim elden geldiğince teşvik edilecek veya yoğunlaştırılacaktır;
Her düzeyde okullar sisteminin geliştirilmesi aktif bir şekilde yürütülecek, yeterli bir burs sistemi yerleştirilecek ve öğretim personelinin maddi koşulları sürekli olarak iyileştirilecektir.

Bu Sözleşme‘ye Taraf Devletler, ana-babaların veya -bazı durumlarda- yasal yoldan tayin edilmiş velilerin çocukları için, kamu makamlarınca kurulmuş okulların dışında, Devletin koyduğu ya da onayladığı asgari eğitim standartlarına uygun diğer okulları seçme özgürlüğüne ve çocuklarına kendi inançlarına uygun dinsel ve ahlaki eğitim verme serbestliklerine saygı göstermekle yükümlüdürler.
Bu maddenin hiç bir hükmü, bireylerin ve kuruluşların eğitim kurumları kurma ve yönetme özgürlüklerini kısıtlayacak şekilde yorumlanamaz; bu özgürlüğün kullanılması, daima, bu maddenin 1. fıkrasında ortaya konmuş olan ilkelere uyulmasına ve böyle kurumlarda verilen eğitimin Devlet tarafından belirlenebilecek asgari standartlara uygun olması gereğine bağlıdır.

“İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi” (AİHS): (1) No.lu Protokol: "Eğitim Hakkı" kenar başlıklı 2. maddesi: "Hiç kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. Devlet, eğitim ve öğretim alanında yükleneceği görevlerin yerine getirilmesinde, ana ve babanın bu eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama haklarına saygı gösterir. " denilmektedir.

Hem ulusal yasal mevzuat hem de uluslararası sözleşmelere bakıldığında Türkiye’de eğitim hakkı konusunda vatandaşlık bağı ya da yabancı ülke vatandaşı veya vatansızlık konusunda bir ayrıma gidilmediği; ‘’herkes’’ denilerek bu hakkın herkesi kapsadığı açıkça belirtilmektedir. Bu nedenle aykırı uygulamalar doğrudan ayrımcılık yasağıyla da ilişkili olacaktır.

AİHS’nin “Ayrımcılık yasağı” kenar başlıklı 14. maddesi şöyledir: "Bu Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum başta olmak üzere herhangi başka bir duruma dayalı hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin sağlanmalıdır." AİHM içtihatlarında ayrımcılığı kısaca "nesnel ve makul bir gerekçe olmaksızın, konuyla ilgili olarak benzer durumda olan kişilere farklı muamele edilmesi" (Zarb Adami/Malta, B. No: 17209/02, 20/6/2006, § 71) olarak tanımlamaktadır.

TCK 122. maddesinde ırk, devlet, milliyet, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce, felsefi inanç, din veya mezhep farklılığından kaynaklanan nefrete dayalı ayrımcılığı suç saymıştır.

Seçmeli derslere ilişkin Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Seçmeli Ders Genelgesinin 6. Maddesine göre seçmeli dersler arasında yer alan dillerin tek tek yazılması ve velilerin bu konuda bilgilendirilmesi gerekmektedir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 26/3. Maddesi gereğince Ana-babalar, çocuklarına verilecek eğitimi seçmede öncelikli hak sahibidir.

Dolayısıyla, okullara kayıt sırasında velilere verilen tutanaklarda seçimlik derslerden bazılarının seçilmesi konusunda okul idarelerince velilere yönelik baskılar yapılması, velilerin tercih ettiği seçimlik derslerin silinmesi amacıyla ısrarlı görüşmelerin yapılarak velilerin ilgili dersi seçmekten geri dönmesi için baskılar yapılması, velilere verilen tutanaklardan bazı derslerin çıkarılması doğrudan eğitim hakkına müdahale olduğu gibi bu uygulamalar belli bir saikle yapıldığından ayrımcılık yasağını da ihlal edecektir.

Bu bağlamda:

Okul idarelerince velilere bazı seçmeli derslerin seçilmesi ya da seçilmemesi konusunda baskıların olup olmadığı,
Okul idarelerince velilere verilen tutanaklarda seçmeli derslerin önceden işaretli olup olmadığı,
Okul idarelerince velilere sorulmadan veliler yerine formu doldurup doldurmadığı,
Okul idarelerince velilere verilen tutanaklardan bazı seçmeli derslerin çıkarılıp çıkarılmadığı, tutanakta seçmeli dil derslerinin tek tek yazılıp yazılmadığı,
Velilere verilen seçmeli ders formuna Yaşayan Diller ve Lehçeler (Kurmançça ve Zazaca) dersi konulup konulmadığı, bu dersleri talep eden velilere bu dersler için ‘’öğretmen yok’’ şeklinde beyanlarda bulunulup bulunulmadığı,
Velilere seçmeli ders formu olarak verilen formların her okul için standart olup olmadığı,
Velilere tutanak hakkında bilgilendirme yapılıp yapılmadığı,
Sorduğumuz bu sorular konusunda Bakanlığınıza ve İl Milli Eğitim Müdürlüğüne yapılan başvuruların olup olmadığı, Bakanlığınızca veya Müdürlüğünüzce yapılan bir incelemenin olup olmadığı gibi hususlarda,

4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu hükümlerince yasal süresi içerisinde yazılı olarak tarafımıza yukarıda sorduğumuz hususlar hakkında bilgi verilmesini saygıyla talep ederiz.

Ayrıca bu konularda tarafımıza yapılacak başvurularda tüm veli ve öğrencilere hukuki destek vereceğimizi ve yapılan usulsüzlükler hakkında tüm ilgililer hakkında;